ปฏิทินไทเดิม
การนับวันที่[แก้]
การนับวันที่ใช้การสังเกตรูปร่างของดวงจันทร์ที่เปลี่ยนแปลงไป โดยดวงจันทร์จะมีทั้งเต็มดวง(เดือนเพ็ญ)และจะค่อยๆเหลือเป็นเสี้ยวเล็กลงไปจนกระทั่งมองไม่เห็น(เดือนมืด)เรียกว่าข้างแรม และเพิ่มขึ้นอีกจนกระทั่งเต็มดวงอีกครั้งเรียกว่าข้างขึ้น ซึ่งใช้เวลาประมาณ 30 วันหรือเท่ากับ 1 เดือน การนับวันที่แบบไทเดิมในรอบ 1 เดือนมีดังนี้
- วันแรม ๑ ค่ำ
- วันแรม ๒ ค่ำ
- วันแรม ๓ ค่ำ
- วันแรม ๔ ค่ำ
- วันแรม ๕ ค่ำ
- วันแรม ๖ ค่ำ
- วันแรม ๗ ค่ำ
- วันแรม ๘ ค่ำ
- วันแรม ๙ ค่ำ
- วันแรม ๑๐ ค่ำ
- วันแรม ๑๑ ค่ำ
- วันแรม ๑๒ ค่ำ
- วันแรม ๑๓ ค่ำ
- วันแรม ๑๔ ค่ำ
- วันแรม ๑๕ ค่ำ
- วันขึ้น ๑ ค่ำ
- วันขึ้น ๒ ค่ำ
- วันขึ้น ๓ ค่ำ
- วันขึ้น ๔ ค่ำ
- วันขึ้น ๕ ค่ำ
- วันขึ้น ๖ ค่ำ
- วันขึ้น ๗ ค่ำ
- วันขึ้น ๘ ค่ำ
- วันขึ้น ๙ ค่ำ
- วันขึ้น ๑๐ ค่ำ
- วันขึ้น ๑๑ ค่ำ
- วันขึ้น ๑๒ ค่ำ
- วันขึ้น ๑๓ ค่ำ
- วันขึ้น ๑๔ ค่ำ
- วันขึ้น ๑๕ ค่ำ
การนับวันในสัปดาห์[แก้]
อาทิตย์ ๑ จันทร์ ๒ อังคาร ๓ พุธ ๔ พฤหัส ๕ ศุกร์ ๖ เสาร์ ๗
การนับเดือน[แก้]
การนับเดือน นับตามตัวเลขทั้ง 12 เดือน ซึ่งปัจจุบันก็ยังคงใช้กันอยู่ ดังนี้
- เดือนอ้าย ตรงกับช่วงเดือนตุลาคม(ล้านนาและลาวใช้เดือนเกี๋ยง)
- เดือนญี่(เดือนยี่) ตรงกับช่วงเดือนพฤศจิกายน
- เดือนสาม ตรงกับช่วงเดือนธันวาคม
- เดือนสี่ ตรงกับช่วงเดือนมกราคม
- เดือนห้า ตรงกับช่วงเดือนกุมภาพันธ์
- เดือนหก ตรงกับช่วงเดือนมีนาคม
- เดือนเจ็ด ตรงกับช่วงเดือนเมษายนซึ่งถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ของคนไท
- เดือนแปด ตรงกับช่วงเดือนพฤษภาคม
- เดือนเก้า ตรงกับช่วงเดือนมิถุนายน
- เดือนสิบ ตรงกับช่วงเดือนกรกฎาคม
- เดือนสิบเอ็ด ตรงกับช่วงเดือนสิงหาคม
- เดือนสิบสอง ตรงกับช่วงเดือนกันยายน
การนับปี[แก้]
การนับปีของไทเดิม นับตามลำดับปีของราชวงศ์ของพระมหากษัตริย์ เจ้ามหาชีวิต หรือเจ้าฟ้ามาตั้งแต่สมัยโบราณ เช่น
ปีที่ ๙ แห่งราชวงศ์เชียงราย
ปีนักษัตร[แก้]
ปีนักษัตรของไท หรือ ปีหนไทย จะคล้ายคลึงกับจีน ญี่ปุ่น และชาติอื่นๆในเอเชีย คือ ใช้สัตว์ 12 ชนิดเป็นสัญลักษณ์ ใช้คำไทเดิมซึ่งชาวล้านนา ล้านช้าง ไทใหญ่ยังใช้อยู่ แต่ในปัจจุบันไทยใช้คำเขมรดังนี้ [1]
- ปีไจ้ คือ ปีชวด
- ปีเปล้า หรือ ปีเป้า คือ ปีฉลู
- ปียี หรือ ปียี่ คือ ปีขาล
- ปีเหม้า หรือ ปีเม้า คือ ปีเถาะ
- ปีสี คือ ปีมะโรง
- ปีไส้ หรือ ปีไส คือ ปีมะเส็ง
- ปีสง้า หรือ ปีซง้า คือ ปีมะเมีย
- ปีเม็ด หรือ ปีมด คือ ปีมะแม
- ปีสัน คือ ปีวอก
- ปีเร้า, ปีเล้า หรือ ปีเฮ้า คือ ปีระกา
- ปีเส็ด คือ ปีจอ
- ปีไค้ หรือ ปีไก๊ คือ ปีกุน
นอกจากนี้ ยังมีการใช้ชื่อศกไทยโบราณ ที่ เป็นชื่อบอกเลขตัวท้ายของจุลศักราชควบคู่ปีนักษัตร ซึ่งมี 10 ชื่อ
- กาบ คือ ฉศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 6
- ฮับ หรือ ดับ คือ สัปตศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 7
- ฮวาย หรือ รวาย คือ อัฏฐศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 8
- เมิง คือ นพศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 9
- เปิก หรือ เปลิก คือ สัมฤทธิศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 0
- กัด คือ เอกศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 1
- กด คือ โทศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 2
- ฮวง, รวง ลวง หรือ ฮ้วง คือ ตรีศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 3
- เต่า คือ จัตวาศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 4
- กา หรือ ก่า คือ เบญจศก หรือ ศักราชที่ลงท้ายด้วยเลข 5
ซึ่งในการเรียกชื่อปีนักษัตร จะมีเกณฑ์นับปีและศกไทย มีกำหนด 60 ปี เท่ากับ 1 รอบ โดยเรียกชื่อศกแล้วตามด้วยชื่อปีนักษัตรดังนี้
- ปี กาบไจ๊ คือ ปีชวดฉศก
- ปี ฮับเป้า คือ ปีฉลูสัปตศก
- ปี รวายยี คือ ปีขาลอัฏฐศก
- ปี เมิงเม้า คือ ปีเถาะนพศก
- ปี เปิกสี คือ ปีมะโรงสัมฤทธิศก
- ปี กัดไส้ คือ ปีมะเส็งเอกศก
- ปี กดสง้า คือ ปีมะเมียโทศก
- ปี รวงเม็ด คือ ปีมะแมตรีศก
- ปี เต่าสัน คือ ปีวอกจัตวาศก
- ปี กาเร้า คือ ปีระกาเบญจศก
- ปี กาบเส็ด คือ ปีจอฉศก
- ปี ฮับไค้ คือ ปีกุนสัปตศก
- ปี รวายไจ๊ คือ ปีชวดอัฏฐศก
- ปี เมิงเป้า คือ ปีฉลูนพศก
- ปี เปิกยี คือ ปีขาลสัมฤทธิศก
- ปี กัดเม้า คือ ปีเถาะเอกศก
- ปี กดสี คือ ปีมะโรงโทศก
- ปี รวงไส้ คือ ปีมะเส็งตรีศก
- ปี เต่าสง้า คือ ปีมะเมียจัตวาศก
- ปี กาเม็ด คือ ปีมะแมเบญจศก
- ปี กาบสัน คือ ปีวอกฉศก
- ปี ฮับเร้า คือ ปีระกาสัปตศก
- ปี รวายเส็ด คือ ปีจออัฏฐศก
- ปี เมิงไค้ คือ ปีกุนนพศก
- ปี เปิกไจ๊ คือ ปีชวดสัมฤทธิศก
- ปี กัดเป้า คือ ปีฉลูเอกศก
- ปี กดยี คือ ปีขาลโทศก
- ปี รวงเม้า คือ ปีเถาะตรีศก
- ปี เต่าสี คือ ปีมะโรงจัตวาศก
- ปี กาไส้ คือ ปีมะเส็งเบญจศก
- ปี กาบสง้า คือ ปีมะเมียฉศก
- ปี ฮับเม็ด คือ ปีมะแมสัปตศก
- ปี รวายสัน คือ ปีวอกอัฏฐศก
- ปี เมิงเร้า คือ ปีระกานพศก
- ปี เปิกเส็ด คือ ปีจอสัมฤทธิศก
- ปี กัดไค้ คือ ปีกุนเอกศก
- ปี กดไจ๊ คือ ปีชวดโทศก
- ปี รวงเป้า คือ ปีฉลูตรีศก
- ปี เต่ายี คือ ปีขาลจัตวาศก
- ปี กาเม้า คือ ปีเถาะเบญจศก
- ปี กาบสี คือ ปีมะโรงฉศก
- ปี ฮับไส้ คือ ปีมะเส็งสัปตศก
- ปี รวายสง้า คือ ปีมะเมียอัฏฐศก
- ปี เมิงเม็ด คือ ปีมะแมนพศก
- ปี เปิกสัน คือ ปีวอกสัมฤทธิศก
- ปี กัดเร้า คือ ปีระกาเอกศก
- ปี กดเส็ด คือ ปีจอโทศก
- ปี รวงไค้ คือ ปีกุนตรีศก
- ปี เต่าไจ๊ คือ ปีชวดจัตวาศก
- ปี กาเป้า คือ ปีฉลูเบญจศก
- ปี กาบยี คือ ปีขาลฉศก
- ปี ฮับเม้า คือ ปีเถาะสัปตศก
- ปี รวายสี คือ ปีมะโรงอัฏฐศก
- ปี เมิงไส้ คือ ปีมะเส็งนพศก
- ปี เปิกสง้า คือ ปีมะเมียสัมฤทธิศก
- ปี กัดเม็ด คือ ปีมะแมเอกศก
- ปี กดสัน คือ ปีวอกโทศก
- ปี รวงเร้า คือ ปีระกาตรีศก
- ปี เต่าเส็ด คือ ปีจอจัตวาศก
- ปี กาไค้ คือ ปีกุนเบญจศก
แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]
- ↑ "ผู้ช่วยศาสตราจารย์กรรณิการ์ วิมลเกษม, ศักราช ศก ปี วัน เดือน ฤกษ์ และยามในจารึกล้านนา, วารสารดำรงวิชาการ ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 (ม.ค. - มิ,ย. 45), หน้า 295 - 320" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-04-12. สืบค้นเมื่อ 2023-12-29.